Elektronische theodolieten

Een theodoliet is een hoekmeetinstrument uit de landmeetkunde.

Met een theodoliet kan men horizontale en verticale hoeken meten met een hoge nauwkeurigheid. Dit toestel is in essentie niet meer dan een kijker die draait om twee assen: een verticale as, ook wel de eerste as genoemd en een horizontale as, ook wel de tweede as genoemd.

Op de beide assen zit een systeem dat toelaat de waarde van de betreffende hoek af te lezen. Bij de oudere optisch-mechanische toestellen gebeurt dat met een ringvormige glasplaat waarin een verdeling is aangebracht en waarop met behulp van een index en afleesinrichting de waarde wordt gelezen. Bij de huidige elektronische theodoliet gebeurt dit met behulp van een roterende glazen cirkelrand waarop een vast aantal verdelingen is aangebracht (bijvoorbeeld 1024). Een stel indexen leveren hier de hoekwaarde.

Een buisniveau, zoals in een waterpas, in het toestel ingebouwd, laat toe om het toestel waterpas te zetten. In die toestand zou de eerste as verticaal moeten staan en de tweede as horizontaal.

Om voldoende nauwkeurig te werken om er voor de landmeetkunde bruikbare resultaten uit te halen dient een theodoliet zeer nauwkeurig gebouwd te worden. Niettegenstaande zijn hoge nauwkeurigheid heeft elk toestel nog steeds een aantal fouten in zich. De landmeter of topograaf dient daar mee vertrouwd te zijn.

Een theodoliet is niet in staat om afstanden te meten. Nochtans zijn afstanden meestal essentiële elementen bij de meetmethodes waarin een theodoliet wordt ingezet (driehoeksmeting, veelhoeksmeting...). Die afstanden dienen dus met andere instrumenten te worden gemeten. Een moderne, gecomputeriseerde theodoliet met afstandsmeter is een totalstation of tachymeter.

Het is pas sedert de opkomst van de digitale afstandsmeter en later de digitale theodoliet dat de beide toestellen steeds meer met elkaar zijn versmolten. Tegenwoordig gebruikt de landmeter meestal een totalstation, zijnde de combinatie van theodoliet, afstandsmeter en digitale registratie.